Ikony srebrnego ekranu: grudnia 2015

„Tam i z powrotem” to film z 2001 roku, ale dzięki Jarosławowi Antoszczykowi polecamy go w naszym cyklu To trzeba zobaczyć!, bo opowiada o Polsce lat 60. – tej samej, którą znacie i oglądacie z Wami w wielu innych polecanych przez nas polskich produkcjach filmowych z czasów PRL.

Peerelowskie realia wydają się być bardzo popularnym tematem w polskim kinie. Ponad 4 dekady socjalizmu chyba będą nas prześladować jeszcze długo – a przynajmniej dopóki żyją świadkowie tych wszystkich zdarzeń, które możemy oglądać w takich filmach, jak „Tam i z powrotem”. To też ciekawy materiał dla młodych widzów, bo takimi filmami można im łatwiej pokazać wszystkie cienie PRL-u i specyficzny kontekst polityczny. Szczególnie że te realia są pokazywane przez pryzmat zwykłego człowieka, który ich doświadczał w swojej codzienności – i z którymi walczył, aby zawalczyć o lepsze życie, niż to przewidziane przez peerelowskie władze.

Zapewne dlatego Wojciech Wójcik, reżyser „Tam i z powrotem”, postawił w swoim filmie na pokazanie codzienności garstki ludzi z różną przeszłością, którzy w Polsce lat 60. żyją tak, jak im na to władza pozwala. Ich życiorysy splatają się wokół głównego bohatera, którym jest Andrzej Hoffman (w tej roli Janusz Gajos) – wybitny chirurg łódzkiego szpitala (gmach szpitala gra budynek łódzkiej Akademii Muzycznej przy skrzyżowaniu ulic 1 Maja i Gdańskiej). Jego marzeniem jest wyjechać do Wielkiej Brytanii, gdzie czekają na niego żona i córka. Niestety, na drodze ku wolności staje jego AK-owska przeszłość, przez którą władze odrzucają jego kolejne wnioski o wydanie paszportu. Poza tym Hoffman regularnie musi znosić wizyty, które składa mu funkcjonariusz UB (Olaf Lubaszenko), namawiający go do współpracy, czyli zwykłego donosicielstwa na innych lekarzy.

Pewnego dnia w szpitalu Hoffman spotyka dawnego kolegę z partyzantki, Piotra (Jan Frycz), który namawia go na napad na bank w celu zdobycia pieniędzy na ucieczkę z kraju. Według planu pieniądze mają posłużyć przede wszystkim do kupienia paszportów dla obu bohaterów, a z tego, co z nich zostanie, Piotr chce sfinansować swoją operację serca – za granicą, gdy już uda im się uciec. Sprawa jest o tyle pilna, że lekarze dają Piotrowi 1,5 roku życia.

Niestety mimo przygotowań nie wszystko idzie po myśli dawnych przyjaciół i podczas napadu jeden z konwojentów zostaje raniony przez Piotra z broni palnej. Nieprzytomny trafia na stół operacyjny Hoffmana, a ten staje przed największym dylematem moralnym: czy uratować ludzkie życie i zostać rozpoznanym, skazując się na pewne więzienie, czy pozwolić umrzeć jedynemu świadkowi i odzyskać upragnioną wolność...

Jakie będzie zakończenie? Jaką Hoffman podejmie decyzję? Czy Piotr zdoła zdobyć paszporty? Czy wyjadą z kraju? Na te wszystkie pytania znajdziecie odpowiedź nie tylko oglądając film, ale jeszcze przed – zastanawiając się, jaką moralność mogą mieć główni bohaterzy, czyli byli AK-owcy regularnie uciskani przez socjalistyczną władzę. Choć pewne motywy mogą zdawać się przesadnie idealistyczne, to warto ten film obejrzeć zarówno ze względu na prawdziwą historię, którą opowiada, oraz przez wzgląd na grę aktorską: Gajos jak zwykle rewelacyjny, Lubaszenko i Frycz też, a wtóruje im Edyta Olszówka, która wciela się w rolę partnerki Piotra, kasjerki z obrabowanego przez niego banku, której największym marzeniem są wakacje w Bułgarii.

Oglądamy!

... Czyli ostatnia deska ratunku przed telewizyjną sieczką od reżysera „Ikon srebrnego ekranu” Jarosława Antoszczyka!

Święta to taki czas, w którym w ramach odpoczynku jeszcze chętniej zasiadamy przed telewizorami. Przy odrobinie szczęścia i dobrej woli osób układających programy poszczególnych stacji jest wtedy szansa na obejrzenie różnych perełek polskiej kinematografii. Tak było na przykład na początku listopada, gdy w TVP Kultura pojawił się „Znachor”.

Jeśli możecie oglądać Telewizję Kino Polska, to na pewno nie zawiedzie Was ich program świąteczny – ale jeśli jesteście skazani na „Kevina samego w domu” i do znudzenia powtarzane co roku inne potworki kina familijnego z USA, to wraz z Jarosławem Antoszczykiem przygotowaliśmy dla Was Top 5 starych polskich filmów, które można łatwo znaleźć i legalnie obejrzeć w Internecie. Gwarantujemy, że dzięki nim pierwszy i drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia będą inne niż dotychczas!

1. Nowy

"Nowy" to fabularna, pełnometrażowa wersja satyrycznej noweli "Nowy pracownik" nakręconej przez Jerzego Ziarnika na zamówienie Centralnej Rady Związków Zawodowych. Wydawać by się mogło, że z tego powodu – czyli przez wzgląd na zleceniodawcę zamawiającego ten film – będzie to film z gatunku tych poprawnych (politycznie).

O, nic bardziej mylnego. „Nowy” to istny majstersztyk komediowy, w którym najśmieszniejsza jest rzeczywistość. To komedia omyłek, które są do bólu rzeczywiste i pomimo upływu czasu nie straciły ani trochę na aktualności. Polska biurokracja i ceremonialne robienie łaski wcale nie minęły i cały czas dają nam popalić. „Nowy” w genialny, zabawny i bardzo lekki sposób pokazuje pełen wachlarz charakterów i charakterków, które spotkamy w urzędach, w pracy, u lekarza, w sklepach. Choć film jest z 1969 roku, to w trakcie oglądania wydaje się, że te 45 lat minęło, jak z bicza strzelił – a właściwie nie minęło... Mamy tu na myśli polską papierkologię, która ma się lepiej, niż my wszyscy razem wzięci.

rys. Daniel Baum

2. Rękopis znaleziony w Saragossie

Można zaryzykować stwierdzenie, że w tytule tego filmu większość ludzi zawsze wstawia słowo "pamiętnik", "brudnopis" albo "czystopis", ale nigdy nie chodzi o żadne z nich.

To prawda, że jest niesamowicie długi, ale to z pewnością nie jest dłużyzną – a nawet chciałoby się rzec, że „szkoda, że nie trwa jeszcze dłużej” albo „szkoda, że to nie serial”. W Polsce film emitowany był w pełnej wersji trwającej 180 minut, ale jego sława sięgnęła nawet daleko poza granice naszego kraju: film był emitowany w USA oraz Wielkiej Brytanii, ale skrócono go do 152 i 125 minut.

„Rękopis znaleziony w Saragossie” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa powstał według powieści hrabiego Jana Potockiego i opowiada historię młodego oficera Alfonsa van Wordena, który zmierza do Madrytu, żeby objąć stanowisko kapitana w gwardii walońskiej. Wbrew przestrogom swojej służby wybiera najkrótszą drogę, która wiedzie przez góry Sierra Morena. Góry mają podobno być siedliskiem duchów i żywych trupów. Alfons trafia do gospody, gdzie poznaje dwie mauretańskie księżniczki – i tu zaczyna się cała zabawa ;) Wciągające!

rys. Daniel Baum

3. Przyjęcie na dziesięć osób plus trzy

„Przyjęcie na dziesięć osób plus trzy”, niczym lewy albo prawy sierpowy, wali prosto w oczy paradoksami polskiego PRL-u, z których część chyba nie do końca jeszcze przeminęła.

Panowie popijający piwo pod budką zabijają w ten sposób nadmiar czasu spowodowany bezrobociem. Karolak (w tej roli Maklakiewicz), który utrzymuje się z pieniędzy matki, zdaje się lubić ten sport, ale jego sielankę przerywa milicyjny nakaz stawienia się w pośredniaku. Tam też pojawia się kierownik fabryki, który pilnie szuka dziesięciu chłopa do ciężkiej fizycznej pracy.
Z oporami, ale jednak znajduje chętnych.

Na miejscu okazuje się niestety, że nie dość, że robota jest bardzo niewdzięczna, to do tego słabo płatna, więc wszystkim, którzy wcześniej byli chętni albo załapali się przypadkiem, rzedną miny. Gdy chcą już zrezygnować, kierownik wraz z przewodniczącym rady zakładowej wpadają na prosty (i jak się okazuje, genialny) pomysł, który ma ich zmotywować – na koniec pracy zorganizują dla nich przyjęcie... Klasyk ze Zdzisławem Maklakiewiczem i Janem Himilsbachem oraz kultową piosenką „Małe piwko”!

rys. Daniel Baum

4. Wniebowzięci

Czyli film o tym, co przecięty Polak z czasów PRL zrobiłby z wygraną w totolotka :)

W głównych rolach znów kultowy duet Maklakiewicz & Himilsbach. „Wniebowzięci” to jedna z lepszych komedii Andrzeja Kondratiuka z tą dwójką w rolach głównych. Nie jest to jednak typowa komedia, w trakcie której widz tylko się śmieje – oprócz specyficznego (a jakże!) humoru znajdziemy tu sporo tematów do przemyśleń: prawdziwa wartość pieniędzy, przyjaźń, marzenia i ich zderzenie z możliwościami, ehh, jednym słowem, sens życia. Ale na szczęście w krzywym zwierciadle, w którym Maklakiewicz i Himilsbach przeglądają się po wygraniu okrągłej sumki na loterii...

Obaj są mężczyznami, którymi w życiu więcej się nie udało niż udało, więc chcąc sobie te deficyty zrekompensować, wyruszają w pierwszą w życiu podróż samolotem. (Nie)znośna lekkość bytu, którą dzięki LOT-owi osiągają na pułapie kilku tysięcy metrów, sprawia, że w iście koncertowy sposób trwonią całą wygraną na kolejne wycieczki po nieboskłonie.

rys. Daniel Baum

5. Jak to się robi

Ups... Chyba Maklakiewicz i Himilsbach na dobre zdominowali nasze Top 6. Ale nic dziwnego – „Jak to się robi” z 1973 r. w reżyserii Andrzeja Kondratiuka to jedna z tych komedii, które po prostu trzeba zobaczyć!

O co chodzi?

W pociągu do Zakopanego reżyser filmowy, Kozłowski (Maklakiewicz), spotyka literata o nazwisku Narożny (Himilsbach). Bardzo szybko zawiązuje się między nimi nić sympatii i artystycznego porozumienia. Do tego stopnia, że już w czasie podróży postanawiają, że chcą wspólnie nakręcić film. Po przyjeździe do Zakopanego zatrzymują się w Domu Pracy Twórczej „Muza”, gdzie zamierzają napisać scenariusz i znaleźć odtwórczynię głównej roli. Ich wybór pada na jedną z wczasowiczek oraz na kierowniczkę "Muzy". Wkrótce między kandydatkami dochodzi do bójki. Tymczasem jeden z głównych bohaterów uwodzi miejscową dziewczynę i popada w konflikt z góralami...

Jeśli widzieliście inne filmy z udziałem tego diabelskiego duetu, na pewno przyznacie nam rację, gdy powiemy, że w każdym z nich byli na swój sposób tacy sami – ale w dobrym znaczeniu tych słów. Każda kolejna komedia z Maklakiewiczem i Himilsbachem (szczególnie, gdy obejrzy się kilka filmów z nimi w krótkim czasie) wydaje się być kontynuacją ich przygód, ale zawsze w nowych miejscach i nowych zawodach.

Dlatego zachęcamy, żeby zrobić sobie maraton z prawdopodobnie jedynym takim duetem w historii polskiego kina!